Olsztyn w stereoskopie – pomnik plebiscytowy w Jakobsbergu

Wpadła mi ostatnio w ręce olsztyńska fotografia stereoskopowa przedstawiająca niemiecki pomnik plebiscytowy w Olsztynie.

Gratka to dla mnie tym większa, że przedwojennych fotografii stereoskopowych z obecnych terenów polskich jest wyjątkowo mało, a już stereofotografia z Olsztyna to dla mnie zupełne zaskoczenie. Fotografie tego typu, dość małego formatu, bo 13 x 6 cm, wydawane były pod koniec lat 30-tych i w pierwszych latach II-giej wojny światowej.
Fotografie takie w seriach najczęściej po 100 sztuk wydawane były w formie książkowej. Książki miały wycięte okienka na umieszczenie w nich nie tylko fotografii, ale również składanego stereoskopu, takiego jak poniżej.

Najbardziej znaną serią tego typu fotografii jest seria ukazująca niemieckie zwycięstwo we wrześniu 1939 roku. Druga seria pokazywała zwycięstwo na Zachodzie w 1940 roku. Pokazanej fotografii z Olsztyna nijak jednak nie umiem skojarzyć z żadną serią. I męczy mnie pytanie, jak dużo może jeszcze istnieć olsztyńskich stereofotografii, o których nie wiem?
Niemiecki pomnik plebiscytowy w parku na Jakubowie zbudowany został w 1928 r. Zbudowany został dla uczczenia niemieckiego zwycięstwa w plebiscycie na Warmii i Mazurach, który odbył się 11 lipca 1920 roku.
W plebiscycie głosowano w 11 powiatach:
- Powiat Olsztyn Miejski
- Powiat Olsztyn Ziemski
- Powiat Olecko
- Powiat Ostróda
- Powiat Pisz
- Powiat Nidzica
- Powiat Giżycko
- Powiat Ełk
- Powiat Szczytno
- Powiat Mrągowo
- Powiat Reszel
Wyniki głosowania w Olsztynie były następujące:
- Powiat Miejski – za Polską 342 głosy (2,0%), za Niemcami 16.742 głosy
- Powiat Ziemski – za Polską 4.902 głosy (13,47%), za Niemcami 31.486 głosów

Pomnik miał 11 kolumn, a na każdej z nich uwieczniona została nazwa jednego z powyższych powiatów – siedzib komisji wyborczej. Na okręgu zwieńczającym kolumny napis głosił: Wir bleiben Deutsch 363209 für Deutschland 7980 für Polen, czyli: Pozostajemy niemieckie i wynik głosowania: 363.209 głosów za Niemcami (a właściwie za Prusami Wschodnimi jak sformułowana była deklaracja w trakcie plebiscytu), 7.980 głosów za Polską.

Tuż po II wojnie światowej pomnik został zburzony, a w jego miejscu w 1972 roku zbudowano tu okazały pomnik Bohaterom Walki o Wyzwolenie Narodowe i Społeczne Warmii i Mazur.

Na koniec jeszcze 2 fotografie ściągnięte z Internetu:

Olsztyn w czasie plebiscytu, lipiec 1920.

Przekazanie Niemcom terenu plebiscytu przez Komisję Aliancką, Olsztyn 16 sierpnia 1920. Uroczystość odbyła się w siedzibie przedwojennej Rejencji, w budynku zwanym również po wojnie Dyrekcją Kolejową, a obecnie będącym siedzibą Urzędu Marszałkowskiego. Na obrazach są – jeżeli dobrze rozpoznaję: z lewej Bismarck, z prawej Cesarz Wilhelm II.